ÖZEL HABER/MAŞALLAH DAĞ

Çocukluk hastalıklarını önleyen, çocukları erken yaşta ölümün pençesinden kurtaran aşılar içinde bulunduğumuz yüzyılın belki de en büyük buluşlarından. Doğumdan itibaren uygulanan aşılar hem bebeğimizi olası bulaşıcı hastalık risklerinden koruyor hem de toplumda salgın riskini ortadan kaldırıyor. Aşı teknolojinin gelişmesiyle çoğumuzun ebeveyninin yada büyük kardeşinin yaşadığı bir çok çocukluk hastalığına günümüzde artık yok denecek kadar az rastlanıyor. 

Özellikle Kovid 19 pandemiyle başlayan 'aşı tartışmaları' ve 'aşı karşıtlığı'ndaki artış çocukluk aşıları hakkında bilgilerimizi tazelememiz gerekliliğini ortaya koydu. Biz de tüm ebeveynlerin bebek ve çocuk aşılarıyla ilgili aklına takılan soruları gidip işin uzmanına sorduk. 

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzman Dr. Günay Cantürk bebeklik ve çocuk aşıları hakkında herkesin merak ettiği sorulara tek tek yanıt verdi. 

İşte aşılar hakkında bilmemiz gerekenler ve Dr. Cantürk'ün uzman gözüyle aşı hakkında verdiği bilgiler...

AŞI NEDİR?

Gelin öncelikle aşının ne olduğunu uzmanından öğrenerek başlayalım. Günay Cantürk, aşı nedir sorusuna şu yanıtı verdi:

"Aşı mikrobun bir takım ürünlerinden ya da kendisinin gücünün zayıflatılarak özel olarak hazırlanmış tıbbi bir üründür. Bu mikrobu vucüda vererek böyle bir mikrop var diye tanıttığımız bir üründür. Çünkü vücuda o mikrobun bir ürünü ya da kendinin zayıflatılmış hale geldiği zaman vücut onu tanıyor ve ona karşı hemen koruyucu hücreler yapıyor. Daha sonra vücudunuz o mikropla karşılaştığında onu daha önceden tanıdığı için hemen ona karşı vücudu koruyor ve dolayısıyla da kişinin hasta olmasını engelliyor. Bu hastalıklardan ve de onların komplikasyonlarından korunmak için mutlaka bu aşıların yapılması gerekiyor."

ÇOCUKLARA UYGULANAN AŞILAR NELERDİR?

Çocuklarda ciddi komplikasyonlara yol açabilecek ve ölümle sonuçlanabilecek olan hastalıkların aşıları var olduğunu, bu yüzden de aşıları yaptırmanın çok önemli olduğunu aktaran Cantürk, "Hepatit B, verem aşısı, karma aşısı dediğimiz difteri boğmaca tetanos, çocuk felci ve yine menenjit yapabilen hemofiliza dediğimiz bir mikrop vardır. Onun aşısı. onun dışında kızamık kızamıkçık kabakulak, su çiçeği, hepatit a aşısı. Devletin de aşılama şemasında olan aşılar. Bir de zatürreye karşı olan pnömokok aşısı dediğimiz bir aşımız daha var. Onun dışında şu anda devlet tarafından yapılamayan rota virüs, HPV virüs aşısıve  meningogok dediğimiz çok kötü seyirli menenjit yapan bir mikrobun daha aşısı var" dedi. 

BEBEK AŞI TAKVİMİ

Aşı takvimi, çocukların yaşlarına ve ihtiyaçlarına göre belirlenmiş bir programdır. Bu programda hangi aşıların ne zaman yapılacağı, aralarında ne kadar süre bırakılacağı ve aşıların nasıl saklanacağı gibi bilgiler yer alır. Çocuklarda aşı uygulaması, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen Ulusal Aşı Takvimi’ne göre yapılır. Bu takvimde, hangi aşının hangi yaşta kaç doz yapılacağı ve aralarında ne kadar süre bırakılması gerektiği belirlenmiş durumda.

Aşı takvimine uygun olarak aşı yaptırmak, çocukların tam ve zamanında korunmasını sağlayan en önemli etken.

Uzman Dr. Cantürk bebeklerde aşı tavmininin uygulanmasına ilişkin şu bilgileri paylaştı:

"Bebekler doğar doğmaz Hepatit B aşısı yapılır. Bu sarılık ve ciddi karaciğer yetmezliği siroza karaciğer nakline kadar gidebilen bir hastalık. O nedenle doğar doğma Hepatit B aşısını yaparız.

- 1 ay sonra Hepatit B aşının tekrarını yaparız.

- 6  ay sonra üçüncü doz Hepatit B aşısı yapılır.  Bu doz hayat boyu korunma sağlar. 

- 2'nci aydan itibaren verem aşısı, karma aşı ve zatürre aşısı yapılır.

- 4'ncü ayda tekrar karma aşı ve zatürre aşısı uygulanır.

- 6'ncı ayda karma aşıyla birlikte Hepatit B aşısının üçüncü dozları yapılır. 

- 1 yaşında kızamık, kızamıkçık kabakulak, su çiçeği ve zatürre aşısının üçüncü dozu yapılır.

- 18 aylık karma aşının dördüncü dozu ve Hepatit A uygulanır. 

- 2 yaşında Hepatit A'nın ikinci dozu tekrarlanır. 

Bunlar rutin bizim Ulusal Aşı Takvimi'mizde olan hem aşılar hem de aşılanma zamanları. Bu aşılar tüm bu hastalıklara karşı bebek ve çocuk bebeninin korunması için yapılıyor. " 

PREMATÜRE BEBEKLERE İLK AŞI NE ZAMAN UYGULANIR?

Cantürk, prematüre bebeklere uygulanan ilk aşılar için ise kilo alımı sınırı uygulandığını belirterek, " Prematüre bebeklerde bir buçuk kilo ve altındaysa onların iki kiloya kadar gelmesi beklenir" dedi. 

BEBEKLERİNİZE AŞILARINI ZAMANINDA VE TAM DOZUNDA YAPTIRIN

Bebek ve çocuklara aşı yapılırken aşı takvimindeki zamanlara ve dozlara uygun aşılama yapılmasının hayati öneme sahip olduğunun altını çizen Cantürk, aşının saklama koşulları ve uygulama sırasında dikkat edilmesi gereken hijyen kurallarıyla ilgili şu bilgilere dikkat çekti: 

 "Aşı yaparken ayına uygun olarak aşıları yapmalıyız. Bir de önemli olan aşılar arasındaki bırakılacak süredir. Çünkü aralıklarla yaparız aşıları. Her aşının bir sonraki dozunun hangi aralıklarla yapılacağı zaten aşı takviminde de belirlenmiştir. O nedenle o takvime uygun olarak yapmak gerekiyor. Bir ikincisi aşıların çok iyi saklanması lazım, saklama koşulları önemli. Eğer aşıları uygun ortamda, uygun derecede saklamazsanız aşıların etkinliği azalacaktır. Dolayısıyla aşıdan beklediğiniz başarıyı elde edemezsiniz. O nedenle soğuk zincir dediğimiz, soğuk zincire uyulmalıdır. Aşılar ona uygun olarak saklanmalıdır. Aşı yaparken mutlaka yine biz hijyenimize dikkat etmemiz gerekir. Eller yıkanması gibi ve tabii ki yine hijyene dikkat ederek aşıların uygulanması gerekir."

BEBEKLİK AŞILARI NEREDEN YAPILIR? HANGİ AŞI KOLDAN, HANGİ AŞI BACAKTAN YAPILIR? 

Aşı deyince biz yetişkinlerin aklına ilk kolumuzu açmak gelse de sözkonusu çocukluk ve bebeklik aşıları olunca işler değişir. Çocukluk ve bebeklik aşılarının çoğu bacaktan uygulanır. Çocukluk aşılarının nereden yapılacağının önemli bir ayrıntı olduğuna dikkat çeken Dr. Cantürk, hangi aşı nereden yapılır sorusuna şu bilgilerle yanıt verdi:

"Aşıları aslında iki yaşına kadar bacaktan yapıyoruz. Çünkü aşıların aslında yapılma yeri de önemli. Çünkü bacaktan yapmamızın nedeni oradan yapıldığı zaman oluşan koruyucu hücre oranının daha iyi olması yani bu kadar hücre sayısının oluşmasını sağlayacak kadar yapılma yeri önemli. O nedenle aşıyı iki yaşına kadar bacaktan yapıyoruz. Sadece kızamık kızamıkçık kabakulak su çiçeği aşısı ve verem aşılarını koldan yapıyoruz."

CANLI AŞILAR HANGİLERİDİR?

Anne babaları çocuklarına aşı yaptırırken hangi aşının canlı olup olmadığını da merak ediyor. Dr. Cantürk'ün ebeveynlerin merak ettiği 'hangi aşılar canlı aşı?' sorusuna verdiği yanıtlara göre işte canlı aşıların listesi:

- Verem aşısı,

- Kızamık, kızamıkçık, kabakulak, su çiçeği aşısı.

- Rota virüs aşısı

- Çocuk felci aşısı.

ÇOCUĞA AŞI YAPILMAZSA NE OLUR?

Çocukluk aşıları hem bebek hem çocukların hayata sağlıklı devam etmelerinin en önemli adımı. Aşı olmayan çocukların salgın ve çocukluk hastalıklarına karşı savunmasız olduğunun altını çizen Dr. Cantürk, aşısız çocukların hastalıklara erken yakalanabilme, hastalıkları ağır geçirme, hastalık nedeniyle kalıcı sağlık kompikasyonları yaşayabileceği uyarısında bulundu. Cantürk, şöyle devam etti:  

"Aşı uygulanmazsa özellikle bir yaş altında zaten daha yoğun aşılarımız var. Aşıların büyük bir kısmı hep ilk dozları bir yaşından önce, Çünkü bir yaş öncesi bizim bağışıklık sistemimiz daha gelişme döneminde, tanıma döneminde olduğu için enfeksiyonlara ve o enfeksiyonların yaratacağı komplikasyonlara daha açık. O nedenle de bir yaş altında özellikle aşıların uygulanması ve o aşı şemasının tamamlanması, çocukları korumak açısından son derece önemli. aşı olmazlarsa hastalıklara daha erken yakalanacaklar, daha ağır geçirecekler, daha komplikasyonlu geçirecekler."

AŞI KARŞITLIĞI CİDDİ BİR RİSK

Çozuklarda aşının hayati bir öenme sahip olduğunu anlatan Cantürk ailelerdeki aşı karşıtlığına dikkat çekiyor.

Cantürk, "Aşı karşıtlığı tabii ki aşılanma oranlarının düşmesine neden olacaktır. Dolayısıyla da o toplumda o enfeksiyonların artışına neden olacaktır. O nedenle bu konuda gerçekten gerekli bilgilendirmelerin aileye çok doğru bir şekilde yapılması gerekiyor. Bir şekilde bu işin neden gerekli olduğu aileye açık bir şekilde anlatılmalı" sözlerine yer verdi.

OKUL ÖNCESİ AŞI NEDİR?

Cantürk, "Okul öncesi aşı aslında bizim işte o bir yaş, öncesi yaptığımız Aşıların tekrar tekrar dozları vardır. Bunlardan bir tanesi karma aşısıdır. Difteri, boğmaca, tetanoz ve çocuk felcini içeren dörtlü aşı dediğimiz karma aşısıdır. Diğeri kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısıdır. Bunlar yine bizim ülkemizde uygulanıyor. Şu anda orada olması gereken bir de su çiçeği aşısı var. Çünkü önceden bir yaşında yaptılan su çiçeğinin hayat boyu koruduğu düşünülüyordu. Aşılarda bu oluyor zaman zaman. Ama yıllar geçtikçe görüldü ki bir doz yapılan su çiçeği aşısı da hayat boyu korumuyor. O nedenle okul öncesi dönemde karma, kızamık, kızamıkçık, kabakulağın yanında su çiçeği aşısını da uygulamak gerekiyor" diye vurguladı.

ÇOCUK VE BEBEKLERDE RUTİN AŞILAR DIŞINDA YAPILAN ÖZEL AŞILAR NELERDİR?

Rutin devletin verdiği ulusal aşı takviminde var olan aşıların dışında özel aşıların da olduğunu dile getiren Cantürk, özel aşılar hakkında şu bilgileri verdi: 

"Birincisi rota virüs aşısı var. Ki bu da ishal yapıp ciddi şeyler yapan, bir sürü hastalık yapan mikrop var ama en ciddisi mide bağırsak bozukluğu yapan bir mikrop olduğu için onun aşısı var. Bir de meningogok dediğimiz ölümle ve ciddi sakatlıklarla sonuçlanabilecek olan menenjit yapan bir mikrop var. Onun aşısı da var. Bir de rahim ağzı kanserine karşı koruyan HPV virüs aşısı var."

UZMAN DR. GÜNAY CANTÜRK KİMDİR?

1964 yılında Sivas'ta doğan Uzm. Dr. Günay Cantürk İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Nevşehir’de mecburi hizmetini tamamladı. Şişli Etfal Hastanesi’nde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ihtisasını aldı. Uzm. Dr. Günay Cantürk, önce Şile Devlet Hastanesi’nde ardından Şişli Etfal Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Yenidoğan Kliniği Sağlam Çocuk İzleme Kliniği’nde görev yaptı. 2004 yılından itibaren Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nde Çocuk Kalp Hastalıkları ve Kalp Cerrahisi servislerinde hasta takip, tedavi ve izlemi hizmetini yürütüyor.