Roma’da kölelere üniforma giydirildi ve hemen bu olayın arkasından fark edildi ki kölelerin sayısı Romalılardan fazla. Kölelerin ezici çoğunluklarını fark etmesinden korkularak bu uygulamadan vazgeçildi. Lütfen bu cümleyi aklınızda tutun; bu yazının bir yerinde gene karşılaşacaksınız.

Farkında mısınız ya da kulağınıza geldi mi, gözünüze ilişti mi bilmiyorum ama piyasalar bir anda allak bullak oldu. Reddit adlı sosyal medya uygulamasında bir araya  ve Robinhood adlı uygulama üzerinden borsalara giren küçük yatırımcılar Dünyayı yöneten devasa yatırım fonlarını ve bankaları inanılmaz zarara uğrattı. Kimse ne olduğunu anlayamadı önce sonra yavaş yavaş olaylar anlaşılmaya başlandı.

Her şeyden önce birkaç terimi açıklamamız gerekiyor;

Short Pozisyon/Şortlamak: A firmasının hisselerinin iki liradan bir liraya düşeceğini tahmin ediyorsunuz ve çalıştığınız aracı firmayla bir anlaşma yaparak elinizde olmayan bin adet hisseyi aracı firmadan borç almış gibi piyasa fiyatı olan iki liradan satıyorsunuz, iki bin lira paranız oluyor.  Diyelim ki haklı çıktınız ve ertesi gün A firmasının hissesi bir liraya kadar geriledi; sizde elinizdeki iki bin liranın bin lirasıyla 1000 adet A firması hissesi alarak aracı kuruma olan 1000 hisse borcunuzu ödüyorsunuz. Bin lira da sizin karınız olarak cebinizde kalıyor. Olmayan; hatta var olan toplam hisselerin binlerce katı hisse satarak firmaları batırabileceğiniz bir sistemdir bu.

Long Pozisyon/Longlamak: Long pozisyon da yukarıdaki işlemin tersidir. Diyelim ki 2000 TL paranız var ve A firmasının bir lira olan hisse fiyatlarının yükseleceğini düşünüyorsunuz ve bu yönde çalıştığınız aracı firmayla belirli bir vade için kontrat imzalıyorsunuz. Hatta aracı firma size diyor ki senin iki bin liranı teminat kabul edeyim ve sana bu işlem için 100 kaldıraç vereyim; bu teklifi kabul ederseniz hiç ortada olmayan 2000x100=20.000 liralık yani iki bin hisse alacak parayla 20.000 hisse almış oluyorsunuz. Hisse fiyatı bir lira artarsa da 20.000 lira kazanmış oluyorsunuz. Bu işleme de ‘’Kaldıraçlı İşlem’’ deniyor.

Robinhood Uygulaması: iki matematikçi arkadaşın geliştirdiği ‘’sıfır komisyon’’ mantığıyla çalışan yatırım ve borsa uygulaması. Bir dolarla dahi girip alım satım yapabiliyorsunuz. Küçük yatırımcıya yönelik bir uygulama. Bu gün değerinin üç milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.

Reddit Sosyal Medya Uygulaması: Sohbet sitesi gibi çalışan, paylaşım yapabildiğiniz, grup kurabildiğiniz bir uygulama.

Amerika’da Neler Oldu: Gamestop adlı bilgisayar oyunu ve malzemeleri satan firma pandemi sürecinde satışları düştüğü için zor durumda kalıyor. Bunu fark eden büyük yatırım fonları bu firma hisseleri için Short pozisyon açıyor, ellerinde olmayan Gamestop hisselerini satmaya başlıyorlar. Durum öyle bir noktaya geliyor ki Short pozisyonlar şirket hisselerinin %240 üzerine çıkıyor ve şirket hisseleri dip yapıyor; artık şirket batmak üzeredir. Birileri matematiksel olarak bu durumun imkansız olduğunu söylemeye başlıyor. Reddit sosyal medya uygulamasını takip edenler arasında fısıltı yayılmaya başlıyor ve insanlar Robinhood uygulamasını kullanarak 5-10 dolarlık alımlar yapmaya başlıyor. Bir anda çığ büyüyor bu alımlar ve hisse senetleri inanılmaz değer kazanıyor; Short pozisyon açan firmaların kayıpları korkunç bir noktaya ulaşıyor. Bu küçük yatırımcının bedavadan para kazanan devasa firmalar, yatırım fonlarına karşı kazandığı çok büyük bir zaferdir.

En çok Short pozisyon açan Melvin Capital’in ve bir diğer yatırım firmasının toplam kaybı yaklaşık 12.000.000.000 $ evet yanlış okumadınız ON İKİ MİLYAR DOLAR.

1789 yılında gerçekleşen Fransız Devrimi aslında Burjuva sınıfının devrimidir. Zamanla dünya üzerinde iktidarını sağlam bir noktaya taşıyan burjuva devrimi büyük bir sömürü düzeni haline gelmiştir. Ve bu sistem insanlığın kanını emmeye devam etmektedir.

Roma’da kölelerin üniforma giymesiyle ilgili uygulama; kölelerin ezici çoğunluklarını fark etmesinden korkularak kaldırıldı. Şimdi insanlar; kendilerini köle haline getiren ‘’tek dişi kalmış canavar’ın’’ karşısında ne kadar kalabalık olduklarını, ne kadar güçlü olduklarını  keşfediyor.

Günümüzde gerçekleşecek iyi ve kötü ne varsa elektronik ortamda olacak. Toplum dediğimiz kalabalığın içinde sesini duyuramayan ve bu nedenle kabuğuna çekilen insan artık kendini ifade edebildiğini fark etti. Söylemek, yapmak istediği ne varsa elindeki ‘’akıllı’’ telefonla yapabiliyor artık. İster şarkı söyleyip paylaşıyor herkesle, isterse yazdıklarını, çektiklerini paylaşıyor. Kendini, ruhunu ifade edebilen insanın gelişiminin daha sağlıklı olacağını düşünüyorum.

Ayrıca bu gelişme bireylerin bilgiye ulaşmasını hızlandırdı. 1789 Fransız Devrimi’ni buhar makinesinin tetiklediği söylenir. Galiba elimizde tuttuğumuz ve dünyaya açılan kapı olan internet de bu yönde bir katkı sağlayacak.

Çok büyük değişimler olacağını düşünüyorum. İsterseniz buna devrim diyebilirsiniz.

Not: Bu yazıyı yazdığımda Türkiye’nin yetiştirdiği en başarılı iktisatçılarından biri olan Prof. Dr. Özgür Demirtaş’ın kendi kanalında yayınladığı bu konuyu anlatan çalışmasını izlememiştim. İzledim; sizlere de şiddetle öneririm; eminim izlerseniz çok ama çok fayda göreceksiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=UBKh7tpTAgM&ab_channel=Prof.Dr.%C3%96zg%C3%BCrDemirta%C5%9F