Televizyonlarımızın ekranında gözü yaşlı, yaralı bereli çocukları görünce içimiz parçalanıyor. Diğer tarafta, devasa müzik festivalleri düzenleniyor. Öte yandan bizler, “Aşık Veysel Yılı” temalı Sivas Günleri’nde Aşık Veysel’den söz etmekten çekiniyoruz. Kim kardeş kim düşman belli değil, At izi, it izine karışmış.
Aşağıya aldığım dizeler Sivas’ta Hakikat gazetesinin 12 Mayıs 1949 tarihli 73. sayısının üçüncü sayfasında yayınlanmış:
ZAMAN
Kaldırımlardan dualar topluyoruz
Tırtırlı kuruşlar vererek dilencilere
Tırtırlı kuruşlar ayarında
Bir başka hal var çocuklarımızın ağlamalarında
Bir başka hal var dünyamızda,
Sen Habil, ben Kabil
Karılarımız sadeliklerini sattılar
Dudak boyalarına mukabil
Yaşıyoruz
Bu dizeler rahmetli Sedat Veyis Örnek’e ait. Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sedat Veyis Örnek üstüne şunları yazmıştı:
I
1949, mavi kar gök dolusu
Yine oturmuş lise öğrencisi genç
Arka masasında küçük kahvenin
Betiği dağılmış okuna okuna
Sedat Veyis Örnek tedirgindir
Yazılardan kaldırır bakışlarını
Geçenleri izler dalgın
Kendi içine kapanmış değil.
Kızılırmak’la akıp gider O
Nerelere kim bilir
Susarken yaklaşır gibi size
Konuşurken sesi köylerle uzak
II
Düşünü göz
Kayalara çizilmiş eskil sıcaklığa doğru
Taş tekerlekler yolladı yeşil
Kara toprakla yürüdü bilinç
Ekmek halay kilim düğün
Dört yön bu dedi
Anlattı bölünmez bir ülkeymiş
Toplumlar
Birbirimizi yaşamak
Bilim bu dedi
Anlattı ilk gece kardeşiymiş
Toplumlar
Evet O
Yeryüzünü gördü Sivas’tan
Yeryüzü gördü onunla
Sivas’ı.
Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sanat Olayı, Nisan 1981, S.4, s.9
Folklor alanında çok değerli eserler bırakan Sedat Veyis Örnek’i genç yaşta ve hayatının en verimli zamanında kaybetmiştik. Henüz elli üç yaşındayken, 15 Kasım 1980’de aramızdan ayrılmıştı.
Üniversitede ilk kez halk bilim ile ilgili kürsü açarak, bu alanda herkese örnek olan Prof. Dr. Sedat Veyis Örnek 1927 yılında Zara’da doğdu. Sivas Lisesi ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesini bitirdi. Türkiye’deki halkbilim (folklor) araştırmalarında, araştırmacı, eğitici olarak büyük emeği ve eserleri bulunan Örnek, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde öğretim üyeliği ve Etnoloji bölüm Başkanlığı da yaptı.
Almanya’da Tübingen Üniversitesi’nde Dinler Tarihi ve Etnoloji alanında doktorasını verdi. 1960 yılında Türkiye’ye dönerek DTCF’de etnoloji bölümünde asistanlığa başladı. Akademik hayatın, basamaklarını da atlayarak, ölünceye kadar burada çalıştı.
Folklorun anlamı ve tanımı konuları Türkiye'de kapsamlı olarak ele alınıp inceleyen birkaç kişi arasında Sedat Veyis Örnek bulunuyordu.
Sedat Veyis Örnek, Lise öğrencisiyken hikâyelerini Sivas’taki gazetelerde sonra da Varlık ve Yeditepe yayınlanmaya başlamış. 1948’te yazdığı Modern Lokanta Sivas Halkevinde sahnelenmiş. Başrolde kendisi oynamış. Diğer oyunlarında ‘Kurt’, İstanbul Şehir Tiyatrolarında ‘Pirinçler Yeşerecek’, Ankara Devlet Tiyatrosunda oynandı. ‘Manda Gözü’ Türkiye radyolarında yayınlandı. Bu son oyunu meydan oyuncuları tarafından da sahnelendi.
Sedat Veyis Örnek’in türkü derlemeleri de vardı. Bunlardan birini Ankara/Şereflikoçhisar’da Elif Ekici’den derlemişti. “Yükseğine koymadım yel alır diye” adlı bozlak ağıtı, TRT Repertuvarının Uzun Havalar bölümünde 753 numara ile yer alıyor.
Yükseğine koymadım yel alır diye
Enginine koymadım sel alır diye
Nice nice korktum ölüm bizi bulur diye
Kalk kardaşım da ölümsüz yere gidelim
Ölüm bizi buldu ne deyim
Kaleden kaleye uzattım urganı
Üstüne örttüler de ölüm yorganı
Sağ selamet ölmeden elime geçeydin
Kalk kardaşım da ölümsüz yere gidelim
Ölüm bizi buldu ne deyim
Yine aynı yöre ve aynı kişiden derlediği “Kurban olurum mezerinin taşına” adlı bozlak ağıtı da 673 numara ile kayıtlı bulunuyor.
Genç yaşta hayata gözlerini kapatan değerli bilim adamı, arkasında pek çoğu sahasında tek olan ve referans olarak gösterilmeye devam eserler bırakmıştı.
