Dünkü yazımda “Erzurumlu gelin bacının ağıtına ne demeli?” diye sormuş ve ağıdın büyük bir bölümünü buğun paylaşacağımı yazmıştım. Buyurun okuyun:
Mızıka çalındı düğün mü sandın
Al yeşil bayrağı gelin mi sandın
Yemen'e gideni gelir mi sandın
Tez gel ağam tez gel dayanamirem
Uyku gaflet basmış uyanamirem
Ağam öldüğüne inanamirem
Koyun gelir kuzusunun adı yok
Sıralanmış küleklerin sütü yok
Ağamsız da bu yerlerin tadı yok
Tez gel ağam tez gel dayanamirem
Uyku gaflet basmış uyanamirem
Ağam öldüğüne inanamirem
Ağamı yolladılar Yemen eline
Çifte tabanca takmış beline
Ayrılmak olur mu taze geline
(Nakarat)
Akşam olur mumlar yanar karşımda
Bu ayrılık cümle alem başında
Gündüz hayalimde, gece düşümde
(Nakarat)
Karaman'dan yola çıkan yağız Anadolu delikanlısı Yemen yollarındadır. Geri dönmeyeceğini bilmektedir. İçini kimselere açamaz da seher yeline seslenir:
"Karaman'dan çıktım yolum Yemen'e
Asker çantasını vurdum sineme
Ayrılık namesini verdim eline
Tenhalarda bul da ver seher yeli.."
1. Selim ile Mısır'a giden Yeniçerilerin bazıları Yemen'e geçmiş, daha önceden buraya yerleşmiş, Çerkezlerle küçük hükümetler kurmuşlardı.
Yemen'in yüksek bölgelerinde Zeydi imamlar hüküm sürüyordu.
1538'de Kaçurat sultanı, Portekiz istilasına karşı Kanuni’den imdat istemiş, bunun üzerine gönderilen Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa, Aden'i almıştı. Otuz yıl süren türlü karışıklıklardan sonra 1568'de Sinan Paşa Yemen’i tamamen ele geçirdi. Ancak 1599 yılına kadar isyanlar bitmek bilmedi. Zeydilerin lideri El Kasım 1618'de barış anlaşması yaptıysa da, kısa sürede yine anarşi kol gezmeye başladı.
Necid'de başlayan, sonra tüm Arabistan'a yayınlan Vehabilerin harekâtı 1800'lerde başladı. 1810'da Kavalalı Mehmet Paşa buraları işgal etti. l843'de Hüseyin Paşa, 1865'de Rauf, 1871'de Ahmet Muhtar Paşalar Yemen'e girmek zorunda kaldılar. Son isyanı 1904'den sonra İmam Yahya başlatmıştı. On dört yıl sonra Yemen tamamen İmam Yahya'ya teslim edilmişti. Ama binlerce evladımızı da o çöllerde bırakmıştık.
Türk anası, Türk gelini hep kaderine boyun bükmüş, yalnızca gözyaşı dökmüş sanmayınız. Zaman olmuş kaderine isyan etmiş, başkaldırmıştır. İşte bunlardan birine, kocası Yemen'e gidip de yıllardır bir haber alamayan geline kulak verelim:
Merhametsiz padişahlar, askeri
On sene bekletiyorlar Hicaz' da
Gidenler gelmiyor, el verir gayrı
Soyka Yemen, yiğit koymadı bizde.
Padişah'a söylen yari göndersin
Bu kanun bu zagonu döndersin
On seneyi bir seneye indirsin
Hiç mi merhamet yok Sultan Aziz'de.
Gelin ömrüm geçti ben mozuluyom
Kara saçım ağ ördürdüm düzlüyom
On senedir asker yolu gözlüyom
Saçım ağardı fer kalmadı gözde...
Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk'ün en çok sevdiği türküler arasında Yemen türküleri vardır. Gözleri nemlenerek dinlediği anlatılır.
Sözü yeniden Yemen'e gitmekte olan bir yiğide verelim:
Kışlanın önünde sıra söğütler
Oturmuş binbaşı asker öğütler
Yemen' e gidiyor baba yiğitler
Ağlaman analar yine geliriz
Din, millet yoluna kurban oluruz.
…..
Evet din millet yoluna kurban oldular. Çölün sıcağında çile doldurduğunu sanan Anadolu delikanlılarının çilesi dolmamıştı. Yemen çöllerinden hayatta kalanları bu kez Sarıkamış’ın karlı, buzlu, fırtınalı dağları bekliyordu.
Halk edebiyatımızda Yemen'e ait yazılmış çok destanlar var. Bu destanlar. Yemen'e gidişi, oradaki acılı, acıklı hayatı geniş geniş anlatırlar. Birçokları bizzat Yemen'de bulunmuş, askerlik yapmış halk ozanları tarafından yaratılmış. Ancak, ne yazık ki bunların çoğu elimizde yok.
Kim bilir hangi seher yellerinin önünde hangi ayrılık nağmeleri yüreklerden yüreklere savrulmaktadır?
