Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, 14 Şubat 1972 tarihli genel kurul toplantısında, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) tarafından hazırlanan, 9 maddelik "Gazetecilerin Basın Ahlâk Kuralları"nı kabul etmişti.
1986 yılında başlayan Basın Konseyi oluşturma çalışmaları 1988'de bir ilkeler manzumesi ile tamamlanmış, konsey tarafından başvurular incelenmeye başladı.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin, 19 Kasım 1997'de yapılan olağanüstü tüzük değişikliği genel kurulunda kabul edilen tüzükle, "Basın Senatosu" oluşturulması ve Cemiyet bünyesindeki yardımcı komitelerden birinin "Meslek İlkelerini İzleme Komitesi" olması kararlaştırıldı.
Bu arada, medyanın dünyada ve Türkiye'de ulaştığı boyutlar ile meslek ilkelerindeki aşınma dikkate alınarak, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti bünyesinde, yeni bir metninin hazırlık çalışmaları öngörüldü.
Gerekli tüzük değişiklikleri, 26-27 Mart 1998'de toplanan olağan genel kurulla yürürlüğe girdi. Böylece Senato ve Komite de çalışmalara başladı.
Meslek İlkeleri'ni İzleme Komitesi'nin oluşturduğu taslak metin, Yönetim Kurulu tarafından Basın Senatosu Başkanlık Divanı'na iletildi. 15 Eylül 1998 tarihindeki Senato toplantısında çeşitli önerilerle kabul edilerek, 28 Eylül'de, yeniden Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu'nda görüşüldü. Yönetim Kurulu, daha sonra, Bildirge Taslağı'nı, başta Türkiye Gazeteciler Cemiyeti üyeleri olmak üzere, mümkün olduğunca çok sayıda gazeteciye, ayrıca üniversitelere ve sivil toplum örgütlerine iletti.
Basın Senatosu'nun, 3 Kasım 1998 tarihli, genişletilmiş toplantısında, bazı düzeltmelerle yeniden kaleme alınan taslak, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu tarafından kabul edildi.
Sizlere dağıtılan kitapçıkta görebileceğiniz gibi, Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'nin giriş bölümünün son paragrafına, bu alandaki uzun ince yolun özetinin özeti diyebiliriz.
" Gazetecinin hakları, halkın haber alma hakkının ve ifade özgürlüğünün; meslek ilkeleri ise dürüst ve doğru iletişimin temelidir. Meslek ilkeleri gazetecinin ve basın - yayın organlarının özdenetimini öngörür ve değerlendirme mercii öncelikle vicdanlardır."
Bildirgenin "A" ve "B" maddeleri "İnsan ve Yurttaş Hakkı" ile "Gazeteci"nin tanımını yapmakta. "C" maddesi, gazetecinin özgürlüğünün içeriğini, sınırlarını ve sorumluluklarını meslek ilkelerinin belirleyeceğini işaret ediyor.
Gazetecinin haklarının neler olduğu "D" maddesinde altı fıkra halinde sıralanmış:
Gazetecinin, tüm bilgi kaynaklarına serbestçe ulaşma ve kamu yaşamını belirleyen, halkı ilgilendiren tüm olayları izleme, araştırma hakkına sahip olduğu, inanmadığı bir görüşü savunmaya veya meslek ilkelerine aykırı bir iş yapmaya zorlanamayacağı, kaynakların gizliliği ilkesi uyarınca, kaynağını açıklamaya ve tanıklık yapmaya zorlanamayacağı gibi ilkeleri bu madde içinde bulabilirsiniz.
Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'nin omurgası sayabileceğimiz "Gazetecinin Temel Görevleri ve İlkeleri" bildirgenin "E" maddesinde yer almış. On yedi kuraldan oluşuyor:
Bunlardan birincisi "Halkın bilgi edinme hakkı"na ilişkin. Bu hak uyarınca gazeteci; kendi açısından sonuçları ne olursa olsun, gerçeklere ve doğrulara saygı duymak ve uymak zorunda. Diğer kurallarda; gazetecinin başta barış, demokrasi ve insan hakları olmak üzere, insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunacağını; milliyet, ırk, etnisite, cinsiyet, dil, din, sınıf ve felsefi inanç ayrımcılığı yapmadan tüm ulusların, tüm halkların ve bireylerin haklarını ve saygınlığını tanıyacağını; insanlar, topluluklar ve uluslar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınacağını, bir ulusun, bir topluluğun ve bireylerin kültürel değerlerini ve inançlarını (veya inançsızlığını) doğrudan saldırı konusu yapamayacağını öngörmekte.
