Yakın geçmişteki bir araştırmanın sonuçlarına göre, yarı zamanlı (part time) çalışanların tüm çalışanlar içerisindeki oranının Hollanda’da %46,8, İsviçre’de %38,5, Türkiye’de ise %9,5 olarak ölçüldüğüne sıklıkla değiniyorum.
Esnek çalışma modellerinin yaygınlaşması açısından bu ülkelerle aramızda devasa farklar oluşmasının elbette pek çok nedeni var ve tüm nedenler birleşerek yapısal sorunlar başlığı altında toplanıyor. Bu yazıda ise, esnek çalışmanın neden yaygınlaşamadığını bir örnek üzerinden anlatarak iş hukukumuzun ve bağlı mevzuatımızın ne durumda olduğunu tarif etmeye çalışacağım.
İstanbul merkezli bir hizmet firması olduğunuzu ve ülkenin her bölgesinde ekipler kurarak istihdam hizmetleri verdiğinizi düşünün. Örneğin; Hatay’daki bir fabrikada, 7 gün sürecek bir iş için, 5 kişiden oluşan bir ekip kurarak, beklenmeyen ve acil olarak giderilmesi gereken kritik bir montaj işini üstlenmeniz gerekiyor. Bunu farklı zamanlarda ve işlerde, Türkiye’nin 81 ilinde de gerçekleştiriyorsunuz. Çalışma modeliniz mevzuata uygun ancak uygulamaya geldiğinizde sorunlar başlıyor.
1. Kural: Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı, her çalışan için belirli sürelerle İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi bulundurmayı emrediyor. Bu uzmanlar İSG Katip isimli dijital bir sistem üzerinden söz konusu işyeri sicil numarasına tanımlanıyor ve Çalışma Bakanlığı tarafından takip ediliyor. Örneğin; toplamda 500 çalışanı olan bir işyeri için bir adet tam zamanlı İşyeri Hekimi ve iki adet tam zamanlı İş Güvenliği Uzmanı istihdam edilmesi gerekebiliyor, bu uzmanların çalışanların sağlık muayeneleri, periyodik kontroller, iş güvenliği eğitimleri ve risk analizleri gibi ihtiyaçlarını karşılaması isteniyor.
2. Kural: 6331 sayılı İş Sağlığı ve güvenliği Kanununda, ilk işe giriş sağlık muayenelerinin ve iş güvenliği eğitimlerinin yüz yüze yapılması gerektiği belirtiliyor.
Sonuç: Mevzuatın gerekliliklerini yerine getirdiğimizde elde ettiğimiz sonuç şu oluyor. İstanbul’daki sicilimize kayıtlı, fiilen İstanbul ofisimizde bulunması gereken ve çalışan sayımız arttıkça sayıları artan aylak uzmanlarımız… Bu uzmanlardan yüz yüze hizmet almaları mümkün olmayan, Türkiye’nin dört bir yanına dağılmış ve sayıları her geçen gün artan çalışanlarımız…
Soru: Hatay’daki bir proje için, Hatay bölgesinde yaşayanlardan oluşan ve sadece 7 gün çalışacak bir ekip oluşturmam gerekiyorsa… Hem mevzuata uyup hem bu çalışanların etkin İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmeti almasını nasıl sağlayabilirim?
Mevzuatın önerisi: Hatay’da yeni bir işyeri sicili açarak çalışanları ve uzmanları o sicil üzerinden istihdam edin.
Sahada yaşanacaklar: Bir hafta sürecek proje için Hatay’da ofis sahibi olmanız gerekir çünkü ekibin çalışacağı işyeri size ait değil. Yeni işyeri sicili açmanız gerekir ve zaten kayıtlı olduğunuz halde yeniden meslek odasına kaydolmanız gerekir çünkü TOBB’a kaynak yaratmak için getirilen anlamsız bir uygulama nedeniyle, önceleri sadece vergi dairesi üzerinden şube sicili açabiliyorken artık sicil işlemlerini Ticaret ve Sanayi Odaları üzerinden yapmanız bekleniyor. Türkiye’nin 81 ilinde bunu yaptığınızda karşılaşacağınız tablo ise şu olur; 20 ayrı ofis, 20 ayrı sicil, 20 ayrı meslek odası üyeliği, 40 ayrı uzman… Bunları yönetmek için bile yeni bir ekibe ihtiyaç olacağından işin astarı yüzünü geçer, siz uzmanı olduğunuz bu hizmeti veremezsiniz, firma uzman iş gücüne kolay yoldan erişemez, uzman çalışan kolay yoldan işe erişemez, o tesiste her ne üretilecekse tüm süreçleri gecikir ve kalitesi etkilenir.
Çözüm önerim de var; 4857 sayılı İş Kanununun 7. maddesinde tanımlanan “Geçici İş İlişkisi” kavramını, sadece Özel İstihdam Bürolarının veya holdinglerin kullanabileceği bir yöntem olmaktan çıkartıp, İş Sağlığı ve Güvenliği sorumluluğunu, taraflar arasında sözleşmeler ile paylaşılabilir ve denetlenebilir bir hale getirmek… Lakin bizde bu sonuca ulaşacak kapasitede ne bürokrat, ne bürokrasi, ne uzman, ne de sorumluluk üstlenen var. Liyakat o kadar önemlidir ki, tek bir kanun teklifi ile, içeriğine aldırmadan kalkıp inecek olan 600 cahil elden bile, onlarca sorunu çözecek bir sonuç üretilmesini sağlayabilir.
