Ardahan Üniversitesi Türk Halk Edebiyatı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak’ın iki kitabı Kültür Ajans Yayınları arasında okuyucuyla buluştu. İlk kitap “Anlatımlara-Derlemelere Dayalı Halk Kültürü Makaleler” adını taşıyor. (Prof. Dr. Hayrettin İvgin’in ön sözüyle yayınlanan kitap içinde Altınkaynak’ın yirmi bir makalesi yer alıyor.
Kitabının birinci bölümü Âşık Edebiyatı’na ilişkin makalelere ayrılmış. İlk makalede, halk hikayelerine ilişkin yerli ve yabancı çalışmalara ilişkin bir değerlendirme yapıldıktan sonra “Malya'da Aşık İrfanî'den Derlenen Nergis Hikâyesi,” işlenmiş. Aynı bölümde Âşık Şeref Taşlıova'nın Kendi Tasnifi Hikayelerinde Aşkın Doğuşu, Üslup ve İçerik Açısından Kuzey Doğu Anadolu Halk Hikâyeciliği, Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi Aşıklarının İcralarında Kağızmanlı Hıfzı, Edip Harabî'nin Vahdetnamesi Üzerine, Erzurumlu Âşık Yaşar Reyhanî'yi Anlamak, Türkiye ve İran Türk Topluluklarında Karşılıklı Söyleşi ve Âşık Karşılaşmaları adlı makaleleri yer almışlar.
İkinci bölümün içeriğinde “Problematik Yazılar” tasnifi altında şu makaleler yer almış: “Altay Destanlarında Totem ve Tabu”, “Anlatım Esasına Dayalı Metinler ve Şiirlik Anlatımlarda Yöntem”, “Nakarat”, “Ejderhanın Öldürülüşü”, “Halk-Edebiyat-Halk Edebiyatı kavramları Üzerine”.
Kitabın son bölümünde, “Sosyal Adet ve Gelenekler” kapsamlı makaleler var: “Anadolu ve Bağlı Coğrafyalarda Gelin Kaynana Çekişmesi”, “Meydancık Beldesi Gürcülerinde Düğün”, “Meydancık Beldesi Gürcülerinde Geçiş Dönemlerinden ‘Doğum’”, “Ardahan Hocvan Avşarlarında Geçiş Dönemleri”, “Terekeme ve Urum Düğünlerinde Ana Kraliçelerin Dansı”, “Reşetnikova Aiza Petrovna'nın Diliyle Evenkler”, “Dolganlarda Sosyal Adet ve Gelenekler”, “ Evenler ve Onların Kültürleri”, “Çukçalarda Sosyal Adet ve Gelenekler (Sibirya Araştırmaları)
Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak'ın "Anlatımlara-Derlemelere Dayalı Halk Kültürü (Makaleler)" adlı kitabına ilişkin bir değerlendirme yapan Hayrettin İvgin şunları yazıyor:
“… Sayın Altınkaynak sosyal bilimlerde, milli politika üretmeyi ve millileşmeyi tarz olarak benimsemiştir. Bu kitap, onun makalelerinden ve bilimsel araştırma yazılarından oluşuyor. Bu kitaptan halk edebiyatı, sosyal adet ve gelenekler ile mitolojik anlatmalar açısından çok yararlanacağız.”
URUM HALK HİKAYELERİ VE MASALLARI
Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak’ın Kültür Ajans yayınları arasında çıkan ikinci kitabının adı: “Urum Halk Hikâyeleri ve Masalları.” Bu çalışmasında Altınkaynak, halk anlatımlarına dayalı Urum Halk hikâyeleri ile masallarını ortaya koymakta.
Niçin Urum Halk Hikâyeleri ve Masalları? Bunu hem kitabın Ön sözünü yazan (Prof. Dr.) Hayrettin İvgin’den hem de kitabın Giriş Yazısından öğreniyoruz.
“Urumlar, Ortodoks Hristiyanlardır. Rum kelimesi Arapların, Bizanslılara (yani Doğu Romalılar) verdikleri addır.” Türkçe'de "R=r" harfiyle başlayan kelime olmadığından, Türkler "Rum" kelimesinin başına bir sesli ses olan "U=u" sesini getirerek "Urum" diye telaffuz etmişlerdi. Bu nedenle, Bizans coğrafyasında yaşayan ve hangi ırktan, hangi milletten, hangi soydan ve hangi dinden olursa olsun herkese Rum ya da Urum denmişti. Eşrefoğlu Rumi, Mevlana Celalettin-i Rumi, Arazi-yi Rum, Diyar-ı Rum, Eyalet-i Rum hatta tek başına Rum, Anadolu topraklarını ifade ediyordu. Bacıyan-ı Rum (Anadolu Bacıları), Abdalan-ı Rum (Anadolu Abdalları), Gaziyan-ı Rum (Anadolu Gazileri), Ahiyan-ı Rum (Rum Ahileri) ve daha pek çok örnek göstermek mümkün.
Prof., Dr. Erdoğan Altınkaynak’ın "Ortodoks Türkler Urumlar" adlı kitabı 2005’de yayınlanmıştı. Bu kitapta Kırım Urumları, Ukrayna Urumları ve başka coğrafyalardan (Gürcistan, Kazakistan, İran, Doğu Karadeniz vb. ) buralara göç etmiş olan Greko-Elen (Elen-soylu), Greko- Tatar (Türk-soylu) grupların dillerini, kültürlerini, folklorunu ortaya koymuştu.
Urum Halk Hikâyeleri ve Masalları kitabının içeriğinde “Urum Adı, Kökeni, Coğrafyası Hakkında Bazı Bilgiler” başlığı altında esasa ilişkin bilgiler kaynaklarıyla birlikte anlatıymış. Önce Urum Türkçesi ile daha sonra da Türkiye Türkçesi ile beş hikâyeye yer verilmiş. Bu hikâyeler arasında Arzu İle Kamber, Tahir İle Zöhre (Vezir), Köroğlu, Huşlubey (Hurşit Bey) ve Aşık Garip yer alıyor. Kitabın sonraki bölümünde Urum masalları hakkında açıklamalar ve arkasından hem Urum Türkçesiyle hem Türkiye Türkçesiyle yirmi üç masal ve bir tekerlemeye yer verilmiş. Verilen örnekler, Urum Türkçesinin, Türkiye Türkçesine yakınlığını gösteriyor.
Konu ettiğimiz iki kitap ile ilgili edinme bilgi adresi: Kültür Ajans Yayınları Konur Sokak No 66/7 Kızılay Ankara Tel: 0312 425 93 53
