Üç günlük yazılarımı Denizli’ye ayırdım. Denizlili pek çok arkadaşım oldu. Mütevazı, alçak gönüllü insanların yatağıdır bu topraklar. Endüstri, ticaret, tarım, bilim alanlarında ünlüler yetiştirmiştir. Bu alanlarda Denizli Türkiye’nin parlayan yıldızıdır. Ama benzetmemi hoş görünüz, ayı kırk türkü bilirmiş kırkı da ahlat üzerine. Ben sanayiden ticaretten, tarımdan anlamam. Turizmi doyasıya yaşayacak maddi olanaklarım olmadı. Ama yurdumuzun kültür ve doğa varlıklarını güzelliklerini hasbel kader bilirim. Ebette Denizli’yi de. Ama benim türkülerim Denizli’nin sanatıyla folkloruyla ilgili.
Sanat denilince aklınıza Türk sanat müziği geliyorsa, sanat müziğinin çok sevdiğim bestecilerinden biri olan Selahattin Pınar 1900 yılında Çal’da doğmuş. Babası Denizli Milletvekillerinden Sadık Bey.
Resim sanatı mı geldi aklınıza. İbrahim Çallı da 1882’de Denizli’nin Çal ilçesinde doğmuş. Uluslar arası bu ressamımız 1960’ta ölmüştü. Allah uzun ömür versin. Çok sevdiğim bir meslektaş ağabeyim var. Gürbüz Azak’ı bilirsiniz. O da Denizlili ve aynı zaman da bir ressamdır. Mimar, şair Cengiz Bektaş da Denizlili. Sınıf arkadaşım, eğitimci şair, yazar Sakin Öner’i de unutmayayım.
Folklor ilgimin kök salmasında, yine bir rahmetli meslektaş ağabeyimin etkisi olmuştur: Tahir Kutsi Makal. O da Denizli’nin Acıpayam’ındandı. Bir başka Denizlili meslektaşımı da önceki yıl kaybettik. Bir dönem TRT Genel Müdürlüğü yapan Kerim Aydın Erdem.
Ülkemizde Folklor deyince ilk önce aklımıza halk oyunları, türküler geliyor. İşte bu anda kaybettiğimiz değerlerden Talip Özkan’ı ve Özay Gönlüm’ü hatırlamamak mümkün mü?
Özay Gönlüm, Denizli’nin Kızılcabölük Kasabasında 1940 yılında doğmuştu. Tam 34 yıl TRT’de çalıp söyledi. Ege Türküleri kadar; taklit yeteneği, şovmenliği, anlattığı Türkü Hikayeleri, Fıkraları, Mahalli Denizli şivesiyle folklorumuzu sunuşu ile de gönlümüzde taht kurmuştu.
Dilimin döndüğünce, aklımın yettiğince Yörük – Türkmen gelenek ve göreneklerinin ağırlıklı olduğu Denizli Folklorundan satırbaşları vereceğim. Ama önce kuşbakışı ile Denizli’yi gözleyelim diledim:
Denizlilerin soluk aldığı bir birinden güzel yerler vardır. Bunlardan bir Denizli il merkezinde en Çamlık tesisleridir. Kestane Deresi'ne 8 km. Buldan'a 12 km. Denizli'ye 58 km. uzaklıktaki Süleymanlı Yaylası'nda bulunuyor. Kızılcabölük Kasabası sınırları içinde bulunan Çakıroluk’tan Denizli’yi seyretme olanağı var. Çal’da Alabalık ve tandırın tadına varmak mümkün. Vali çeşmesi adıyla anılan Cankurtaran Orman İçi Dinlenme Yeri, Denizli Acıpayam yolu üzerinde bulunuyor. Karcı Deresi ve Kefele Yaylası görülmeye değer yerlerden.
Denizli’de göller ve çevreleri de doğal güzelliklerle doludur: Kartal, Işıklı ve Esen göllerini sayabilirim. Denizli’ye mağaralar ili de diyebiliriz. Kaklık, Alaçin, Aslanini, Dodurgalar Keloğlan, Teresuyu, Akkale, Merdivenli Kuyu, İncirpınar, Köy Çukuru, Öğle Kayası, Karabey İni, Çakıroluk, Eski Kale ve Kapuz mağaraları aklımıza gelenler.
Denizli’nin geniş platoları, bir birinden güzel ve zengin bitki örtüleriyle kaplı yayları saymakla tükenmez. Şelaleleri, su kaynakları ile turizm cennetidir.
Acıpayam Yadır camii, Çivril Dede Köy ve Safran Camii, Çal Kabı Pazarı Camii, Kale Cevher Paşa Camii, Akkor Belenardıç Camii, Ayrıca Murut, Dedeköy, Boğaziçi, Selçuklu, Serhan, camileri onlarca türbesiyle antik özellik taşıyanlardan bir kaçıdır. Diğer kalıntılarıyla başta Pamukkale olmak üzere antik kentleriyle Denizli bir açık hava müzeler şehridir.
Çarşılarıyla, hanlarıyla, hamamlarıyla, kaplıcalarıyla Denizli özelliği olan bir beldedir.
Denizli’ye dokumacılığının merkezi diyebiliriz. Dericilik, debbağlık, testi ve bardakçılık, urgancılık, bakırcılık, tarakçılık, bıçakçılık, semercilik, tel kırma gümüş işi, iğne işleri, ağaç işleri gibi sanatlar asırlar öncesinden günümüze yaşatılmaktadır.
Bir söz vardır “ Her horoz kendi kümesinde öter / Denizli Horozu ise her yerde öter “ New York’ta yaşayan bir Denizlili zengin iş adamı “
"Tanrıya şukur, burada her şeyim var. hayatımda yalnız bir şey eksik: Horoz sesi.." demiş.
Denizli'nin sembolü olan "Denizli Horozu", renk ve vücut yapısı itibariyle ahenkli uzun ve güzel ötüşleriyle, uzak yörelere kadar isim yapmış. Yarın Denizli Folklorunu anlatacağım.
