Müteselsil kelimesi etimolojik olarak Arapça kökenlidir ve “zincirleme, takip eden” anlamlarına gelmektedir. Hukuki anlamda müteselsil sorumluluğu ise, bir sözleşmenin tüm taraflarının, bir borç veya zararın tamamının ödenmesi yükümlülüğünü, hem birlikte hem de tek başlarına üstlenmeleri şeklinde ifade edebiliriz.
Örnek: Kar Kimya ve bir alt işverenlik firması fabrikadaki ürün paketleme işlerinin yapılması için anlaştılar ve alt işverenlik sözleşmesi ile faaliyete başladılar. Bir yıllık sözleşme süresinin sonuna geldiklerinde Kar Kimya İnsan Kaynakları müdürü Ahmet Y. alt işverenin performansından memnun kalmadıklarını ve yeni bir alt işveren ile devam etmek istediklerini satın alma müdürü Arda C.’ye iletti. İki aylık bir ihale süreci planlandı, yeni alt işverenle sözleşmeler imzalandı ve eski alt işverene noter kanalı ile fesih bildiriminde bulunuldu. Eski alt işveren çalışanlarının tümü işlerinden memnunlardı ve yeni alt işveren ile devam etmeyi kabul ettiklerinden faaliyet duraksamadan devam etti. Ancak maaş ödeme günü geldiğinde personellerin maaşları hesaplarına yatırılmamıştı. Derhal eski alt işveren ile iletişime geçilmeye çalışıldı ancak ulaşılamadı. Bir süre sonra fark edildi ki eski alt işveren çalışanların SGK primlerini de yatırmamıştı. Sözleşme gereği personellerin maaş, SGK primi, kıdem tazminatı gibi tüm yasal yükümlülükleri alt işveren tarafından karşılanmalıydı ancak karşılanmamıştı. Kar Kimya ile yeni alt işveren bu borcu üstlenmediler ve personelleri hukuki yollarla baş başa bıraktılar. Dava süreci sonunda mahkeme, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesi ile Alt işverenlik Yönetmeliği’nin 10. maddesine dayandırdığı kararında, tüm maaş ve SGK prim ödemelerinin asıl işverenden tahsil edilmesine hükmetti.
Alt işverenlik mevzuatında müteselsil (birlikte) sorumluluk ilkesi
4857 sayılı İş Kanunu / Madde 2 / Fıkra 6: … Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Alt İşverenlik Yönetmeliği / Madde 10 / Fıkra G: Kanunun 2 nci maddesinde yer alan; asıl işverenin, alt işverenin işçilerine karşı o işyeriyle ilgili olarak Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden, alt işveren ile birlikte sorumlu olacağı… hususlarına yer verilir.
Tespit
Günümüzde mevcut alt işverenlik ilişkilerinin tümü mevzuat gereği müteselsil (birlikte) sorumluluk karinesine tabidir ancak asıl işveren firmaların yaygın davranış biçimleri incelendiğinde anlaşılacaktır ki bu ilke tam anlamı ile kavranmamıştır. İşin doğası gereği, bir alt işverenlik ilişkisinin işvereni asıl işverendir ve kuralları işveren belirler. Ülkemizdeki alt işverenlik sözleşmelerinin tamamına yakını, asıl işverenin tüm yükümlülükleri alt işverenin üzerine yüklemeye çalıştığı tek taraflı sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerin ortak özelliği, alt işveren çalışanlarının kıdem tazminatları, ihbar tazminatları, iş kazasının olası tazminatları, dava sonucu oluşabilecek ödemeler veya tazminatlar gibi hemen tüm olası yükümlülüklerin alt işverene yüklenmiş olmasıdır. Alt işverenlerin çoğu yeterli bilgiye, tecrübeye ve risk yönetimi becerilerine sahip olmadıkları ve iş almanın tek yolu dayatılan sözleşmeye katlanmak olduğu için bu tek taraflı sözleşmeleri kabul ederler.
Devamı sonraki yazıda…
