Geçenlerde insanların hafızalarından çok kolay silinmeyecek bir olay yaşandı. Afganistan’ın Kabil Havaalanından ülkeden kaçmak isteyenlerin görüntüleri öyle sanıyoruz ki insanlık tarihinde kara bir leke olarak yapışacaktır.
Taliban’dan kaçış sürüyor. İslam dini adına adı sadece insanlık suçu işleyen ve dini kötü amaçlarla kullanan bir örgütün bir ülkeyi ne hale getirdiğini gördük. Bundan sonra neler olur neler gelişir düşünmek bile istemiyoruz.
Bir de şu var:
Taliban’ın ortaya koyduğu tablo İslam dinine inanmışlarda bile bir korku ve endişe yaratıyor. “İnsanları dinden bile soğutuyor” deniliyor.
Soru şu:
Taliban kimdir? Hedefi nedir? Afganistan’da bundan sonra neler yapar? Taliban nasıl ortaya çıktı? Kimler destekliyor ve tanıyor? Amerika ile nasıl bir bağı var, nasıl güç kazandı?
Şimdi bu sorulara yanıt arayalım:
Taliban, 1996 ve 2001 yılları arasında Afganistan’ı yönetmesinin ardından bugün yeniden ülkede denetimi eline geçirdi. Ülkeyi islami kurallara uygun yönetme iddiasında bulunan Taliban’la ilgili bilinmesi gerekenler;
Taliban, 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin çekilmesinin ardından ülkede başlayan iç savaşta çatışan gruplardan biri olarak ortaya çıktı. Grup, 1994 yılında Kandahar’da kuruldu. Kurucusu, şehirde görevli imamlardan biri olan Molla Muhammed Ömer’di. Ömer, 2013 yılında ölene kadar örgüte liderlik etti.
Taliban örgütü üyelerini aslen 1980’li yıllarda, Sovyetler Birliği’ne karşı savaşan ve ABD’nin destek verdiği “mücahidler” olarak adlandırılan militanlardan devşiren bir örgüt oldu.
1989 yılında Sovyetler Birliği’nin çekilmesinin ardından Afganistan’da hükümetin de çökmesiyle birlikte ülkede bir iç savaş başladı. Taliban, ülkede düzen ve adaleti sağlayacağı vaadiyle birçok noktada kendisine destek sağladı. 1994 yılında örgüt ufak bir direnişin ardından Kandahar şehrinde denetimi eline geçirdi. 1996 yılında da Kabil’i aldılar.
Taliban, ülkeyi islami şeriat kurallarına göre yönettiğini savunuyor. Ülkede kamuya açık idamlar yapabiliyor. Kadınların toplum hayatı içerisinde yer alması ve çalışmalarına ya da eğitim almalarına izin verilmiyor. Kadınlar sokakta tüm vücutlarını örten Burka denen kıyafetler giymeye zorlanıyor. Taliban yönetiminde ülkede batılı kitaplar, filmler, kültürel aktiviteler yasaklanıyor. Taliban daha önce dünya gündemine ülkedeki Bamiyan Vadisi’nde yer alan 1500 yıllık Buda heykellerini yıkarak gelmişti.
Taliban, Usame Bin Ladin tarafından yönetilen El Kaide örgütüne Afganistan’da güvenli bir alan sağladı. Aralarında 11 Eylül saldırılarının da bulunduğu pek çok terör eylemini gerçekleştiren örgüt Afganistan’da Taliban yönetimindeki dönemde kendi eğitim kamplarını kurdu.
ABD’ye yönelik 11 Eylül saldırılarının ardından ABD yönetimi ve koalisyon ortakları Afganistan’a yönelik bir operasyon başlattılar. Aynı yıl Aralık ayında Afganistan’da Taliban yönetimi devrildi. ABD ülkede yeni bir yönetim kurmak için Afgan siyasetçilerle birlikte çalışmaya başladı.
Taliban yönetiminin devrilmesinin ardından örgütün yöneticileri, ülkenin güneyi ve doğusundaki bölgelere ve Pakistan sınırında güçlü oldukları alanlara çekildiler. Grup daha sonra ABD ve koalisyon askerlerine karşı bir direniş başlattı ve saldırılar düzenledi. Taliban bir süre sonra ABD’nin desteğiyle kurulan Afgan hükümetini ve ülkedeki yabancıları da hedef alan saldırılar ve kaçırma eylemleri yapmaya başladı.
ABD yönetimi, 20 yıl süren saldırının ardından geçen yıl Taliban’la görüşmelere başladı. Görüşmeler, ABD askerlerinin ülkeden çekilmesi karşılığında Taliban’ın, Afganistan’da terör örgütlerinin yuvalanmasına izin vermemesi şartıyla anlaşmayla sonuçlandı.
Ancak ABD’nin liderlik ettiği Taliban ve Afgan hükümeti arasındaki barış görüşmelerinde başarı sağlanamadı.
Taliban’ın Afganistan’da iktidarda bulunduğu 1996-2001 yıllarında çok az sayıda ülke resmen tanıdı. Bu ülkeler arasında Pakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan da yer aldı. Bugün gelinen noktada hangi ülkelerin Taliban yönetimini resmen tanıyacaklarıysa henüz bilinmiyor.
