Doğu Anadolu’nun bereketli topraklarına can veren Dicle Nehri üzerinde kurulu olan ve Batman il sınırları içerisinde yer alan Hasankeyf; doğa, tarih ve kültür turizmi açısından son derece değerli varlıklarımız arasındadır. Varlığı çok eski yıllara uzanan Hasan Keyf; Mağaralar Şehri, Kayalar Kenti ve Hısnı Keyfa gibi isimlerle de anılmaktadır. Su altında kalma tehlikesiyle karşı karşıya olan Hasankeyf’in tarihçesi ve daha fazla bilgi için mutlaka Yeni Hasankeyf’i gezerken; artık göremeyeceğiniz, o çocuk yaşta azar azar çok dil konuşan rehberlerin, heyacanlı tarihi bilgileri anlatımlarına tanıklık edemeyeceksiniz…

Yönetmenliğini yaptığım, TRT Belgesel Kanal adına çektiğimiz “Anadolu Su Medeniyeti” adlı 13 bölümlük belgesel çalışmamın; en heyecan verici yerlerineden biri Hasankeyf çekimleri idi.. Ulısu Baraj Gölü suları altında kalan eski Hasankeyf’in keyfinin nasıl kaçmakta olduğunu görmüştüm… Doğu Anadolu Bölgesi’nin çok önemli bir turizm yerlerinden biri olan Hasankeyf’in; çocuk rehberleri, esnafı, tarihi köprüsü, oya gibi işlemeli minaresi, mağara evleri ve yeraltı su kanalları sistemi Hasankeyf Kehrizleri, artık yok olacak… Anadolu Medeniyetlerinin önemli izlerinden biri olan Hasankeyf yok olmadan, mutlaka gezilip görülmesi gerekli yerlerin başında gelmektedir…

Eski uygarlıkların en yaygın yerleşim alanlarından biri olan Mezopotamya, geçmişten günümüze pek çok eser bırakmış olan tarihi yerleşim yerlerinden biridir. Mezopotamya’nın bu izlerinden biri olan Hasankeyf, coğrafi konumu ve genel özellikleri ile oldukça ilgi çekici bir yerdir.

Dicle nehrine yakınlığı ve coğrafi yapısının korunmaya elverişli olması ile her dönemin ilgi çekici yapılarından biri olmayı başarmıştır. Sadece taş malzeme kullanılarak inşa edilen kalesi sayesinde Hısn Keyfa adı verilmiştir. Bugüne kadar bu isim dışında o bölgeyi anımsarken başka isimler de kullanılmıştır. Hasankeyf’in hangi tarihte ve kimler tarafından kurulduğu hakkında net bir bilgiye rastlanmamaktadır. Sümerler, Asurlar, Urartular ve Bizanslılar Hasankeyf’in kültürel varlıklarından sadece birkaçıdır. Diğer kültürel varlıkları arasında; Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar ve öncesinde Moğollar yer almaktadır.

Hasankeyf nerededir?

Batman ilinde yer alan ve coğrafi konumu nedeniyle bu il için önemli bir yere sahip olan Hasankeyf, Dicle nehri üzerinde yer almaktadır. Yüzyıllar öncesine dayanan bir geçmişi barındırması ve günümüzde de birçok güzel yönü ile bilinmesi, 1981 yılında doğal koruma alanı olarak ilan edilmesini sağlamıştır. Kurulduğu ilk günlerde ticaret için nehirlerin büyük önem taşıması ve bu yapının da Dicle nehri üzerinde yer alması, değerlenip gelişmesine yol açmıştır. Etrafta bulunan mağaralar nedeniyle bu bölge mağaralar şehri olarak da adlandırılmaktadır.

  Hasankeyf’in mimarisi

Eski çağlarda yaşamış insanlar için önemli bir yerleşim merkezi niteliğinde olan Hasankeyf, bölgede yaşayan halk tarafından birçok farklı şekilde isimlendirilmiştir. Bunlardan bazıları; Mağaralar Şehri, Kayalar Kenti ve Hısnı Keyfa’dır. Dicle nehri üzerinde kurulmuş olması ve mağaralardan oluşması, geçmişteki insanların kalacak yer sorununa çözüm olmuştur. Yaklaşık altı bine yakın mağaranın bu yerde bulunması, insanların burayı genellikle yerleşim yeri olarak kullandığını göstermektedir. Ayrıca ticaretin canlanmasında da etkili olan Hasankeyf, Orta Çağ’da da askeri değerini ve stratejik yapısını korumuştur.

Hasankeyf’in bu denli tarihi eser niteliği taşımasında Artuklular’ın katkısı büyüktür. Yaklaşık 130 yıl başkentlik yapan Artuklular, buranın popüler bir kültür merkezi olmasına neden olmuştur. Kalkerli bir yapıda olan, sayısı binlerin bulduğu mağaralardan oluşan Hasankeyf turizm açısından oldukça dikkat çekici bir yapıdır. Ancak Dicle nehri üzerine yapılması planlanan İlsu Barajı ve Hidroelektrik Santrali yüzünden, 12 bin yıllık tarihi yapının, sular altında kalma tehlikesi bulunmaktadır.

Devamı yarın…