Tsunami nedir? Tsunami nasıl ve neden oluşur?
Dün gece Ege açıklarında meydana gelen depremin şiddeti 6.6 olarak bildirildi. Vatandaşları sokaklara döken depremin ardından Bodrum sahilinde 13 cm yüksekliğinde tsunami dalgası oluştuğu bildirildi. Büyük korku yaratan tsunaminin ardından herkes tsunaminin ne olduğunu merak etmeye başladı. Tsunami nedir? Tsunami neden oluşur? Tsunami Bodrum'da neden meydana geldi? Tsunaminin Bodrum'da meydana gelmesi normal mi?
TSUNAMİ NEDİR? TSUNAMİ NEDEN OLUŞUR?
Tsunami okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, gök taşı düşmesi, deniz altındaki nükleer patlamalar, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder. Ayrıca kasırgalar da tsunamiye neden olabilmektedir. Önceleri tsunami dalgalarına med-cezir dalgaları da denmiştir. Tsunamilerin %80’i Pasifik Okyanusu’nda gerçekleşmektedir. Yunan tarihçi Tukididis, tsunamileri denizaltı depreminden kaynaklandığını Peleponnes Savaşı’nın Tarihi adlı kitabında öne sürdü. Tukididis’in, bu teoriyi ileri süren ilk kişi olarak bilinmesine rağmen tsunaminin oluşumu hakkında 20. yüzyıla kadar pek bir şey bilinmemekteydi. Konu, hâlâ araştırılmaktadır. İlk jeolojik, coğrafik ve oşinografik makaleler, tsunamileri “sismik deniz dalgaları” olarak adlandırmaktadır.
TSUNAMİ NASIL OLUŞUR?
Büyük bir deniz dibi hareketine neden olan bu olay, aynı zamanda eşit hacimdeki suyun yer değiştirmesine de neden olur. Tsunamilerin çoğu deprem, volkanik patlama, denizaltı heyelanı, göktaşı çarpması gibi etkilerle oluşur. Deniz içindeki her depremde tsunami oluşmayabilir. Genellikle normal ya da ters faylanma dediğimiz düşey bir hareket gerekir. Çoğu tsunami kıyıya yakın ya da uzak depremler nedeni ile meydana gelir. Dalga gruplarının asıl sebebi, enerji boşalımları ve deprem sonucu oluşan kabuksal deformasyonlardır. Tsunamiye neden olan herhangi bir depreme tsunamijenik deprem denir. Bu tür depremlerin en büyüğü 1703 yılında Japonya’nın Awa liman şehrini vuran depremdir. Bu depremde oluşan tsunamide 100 000 kişi bir anda hayatını kaybetmiştir. Bu şekilde oluşan diğer bir büyük deprem de 1755 Lizbon depremidir. Bu depremde dalga yüksekliğinin normal deniz seviyesinin 5 m üzerine çıkmasıyla Portekiz ile İspanya kıyılarında 60.000 insanın ölmesine neden olmuştur (o zamanki nüfus 235.000’dir). Tsunaminin büyüklüğü onu meydana getiren depremin büyüklüğüne bağlıdır. Daha büyük bir deprem daha büyük bir tsunaminin meydana gelmesine neden olur.
Tsunami tek bir dalgadan oluşmaz, bir dalgalar serisidir. Büyük bir tsunamide bu dalga serisi bir saatten uzun bir süre için devam edebilir ve bu dalgaların şiddeti ve büyüklüğünün gittikçe azalacağı garanti edilemez.
TSUNAMİLER NEREDE GERÇEKLEŞİYOR?
Tsunamilerin yüzde 80'i Pasifik Okyanusu'nda gerçekleşiyor.
