Amasya Ferhat Su Kanal Sistemi ve Karız Tekniği
Orta Karadeniz bölgesinin merkezi olan Amasya ve Samsun çevresindeki antik su yapıları oldukça ilginç. Özellikle; tanrılar, krallar, padişahlar, şehzadeler, vezirler, komutanlar, bilginler, evliyalar, aksakal bilge dervişler, veliler ve deliler yurdu Amasya’nın bilinen 7500 yıllık yerleşik kent kültürü, ziraatçılık ve tüm bunların var oluş nedeni olan, insanlığın yaşam kaynağı tarihi su yapıları ve su kullanım kültürünün izlerini görmeye değer.
İlk yapılış tarihi itibariyle M.Ö. 300’ün izlerini taşıyan Tarihi Ferhat Kerizlerinin uzunluğu ise 24 km’dir. Yeşilırmak kıyısındaki kaya mezarlarda bulunan Fırtına Tanrısı Teşup’un altın heykeli, Urartu, Doğu Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu, Osmanlı kültürü izlerinin de görüldüğü Amasya, Ulusal Kurtuluş Savaşımızın da ilk kıvılcımlarının izlerine de tanıklık ediyor. Akıl hastalarının-delilelerin su sesiyle tedavi edildiği ve Osmanlı döneminde Şehzadeler kenti olan Amasya Bimarhanesi (Darüşşifası) Yakutiye Mahallesi’nde; bu gün su sesi olmasa da; taş işçiliğinin sanatsal vakuru, görkemli ve gizemli duruşuna eşlik eden dingin müzik dinletileriyle de insanları dinlendirmeye devam ediyor. Bir turizm kenti ilan edilen Amasya Kalesi ve çevresi ise oldukça bakımsız... Özellikle Fırtına Tanrısı TEŞUP’unda bulunduğu Müze Müdürlüğünün ve bölgedeki tarihi su yapılarını koruyan DSİ’nin ve Amasya Belediye Başkanlığı’nın tüm çabalarına karşın; kent içinden geçen tarihi Ferhat Kanalı’nın galerileri ve kanalları yok olma sinyalleri veriyor...
Anadolu’nun Orta Karadeniz bölümünde Karadeniz’e 120 km. mesafede yer alan Amasya; Kalkolitik Çağdan günümüze kadar 7500 yıllık bir zaman dilimi içerisinde medeniyete ev sahipliği yapmış ender jeolojik yapısı ve bu yapıya eşlik eden bir nehre sahiptir. Hiç kuşkusuz bu medeniyetlerin oluşmasında su insanoğlunun hayatında çok önemli bir yere sahip olduğu gibi kentlerin ve şehirlerin hayatında önemli etkenlerden biri olmuştur.
Ferhat Su Kanalı olarak isimlendirilen ve yöre halkı tarafından Ferhat ile Şirin Efsanesine dayandırılan su kanalı tarihi su yapıları içerisinde önemli bir yapıdır. Amasya Tarihi adlı eserin yazarı Hüseyin Hüsameddin Yasar; Ferhat Su Kanalı’nın Amasya Şehri’nin Akyazı Köyü’nün güneyinde bulunan Şahin Kayası Mevkii’nden başladığını, 22 km mesafede Amasya Şehrine ulaştığı ve şehirde Beyazıtpaşa Mahallesinde Kibrithane denilen mevkiinde son bulduğunu ifade etmektedir.
Ancak bu günkü buluntular Çekerek Çayı Kırkgöz Mevkii’nde de Ferhat Su Kanalı ile aynı özellikleri taşıyan, eski teknikle inşa edilmiş, Ferhat Su Kanalı mansabına 24 km de bir kanalın mevcudiyetini göstermektedir. Günümüzde “Ferhat Su Kanalı” olarak isimlendirilen antik dönem Amasya Şehri su kanalı; Amasya Kenti’nin batısında Ferhat Dağı’nın kuzey eteklerinde yer almakta ve Amasya –Tokat Devlet Karayolu güzergahı kenarına paralel; Helvacı Mahallesi’nden başlayıp, Ferhat Arası Mevkiinde kayaya oyulmuş şekilde görsel kısımları yer yer gözükmekte, Amasya İmam Hatip Lisesi girişinde ise yer altından tünel şeklinde geçtiğini gösteren kalıntıları mevcuttur. Bunun dışında Amasya’nın Beyazıtpaşa Mahallesinde yer yer kayaya oyulmuş havuz ve kanallar seçilmektedir. Günümüz Amasya’sında şehri doğudan batıya kat ederek geçtiği anlaşılmaktadır.
Devamı haftaya…
