Alt işverenlik söz konusu olduğunda bir firmanın rolü, sadece ticaret sicilindeki unvanıyla değil, bağlam, sözleşme türü ve mevzuat karşısındaki pozisyonuyla belirlenir. Bu yazıda, firma statülerinin neden göreceli olabileceğini ve bu değişkenliğin ne gibi sonuçlar doğurabileceğini ele alacağız.
Aynı Firma, Farklı Roller
A Tekstil firması, fabrika yapım işini B Taahhüt firmasına vermiştir. B Taahhüt firması ise buhar hattı inşa edilmesi işini C Kaynak firmasına devretmiştir. Tesis inşaatı bir yandan devam ederken, inşaatı biten ve faaliyete geçen bir bölümdeki “üretim sonrası paketleme ve sevkiyat” işi, A Tekstil tarafından D Sosyal Hizmetler firmasına verilmiştir.
Bu senaryoda:
- A Tekstil, başlangıçta sadece ihale sahibi iken fabrika tesliminden sonra asıl işveren konumuna geçer.
- B Taahhüt, A Tekstil’in yüklenicisi iken, C Kaynak’ın asıl işvereni olur.
- C Kaynak, B Taahhüt’e karşı taşeron konumundadır.
- D Sosyal Hizmetler, A Tekstil’e karşı alt işveren pozisyonundadır.
Statü Neye Göre Değişir
Bir firmanın ilişki ağı içerisindeki statüsü şu ana faktörlere göre değişebilir:
- Kiminle sözleşme yaptığı
- Hangi işin hangi bölümünü üstlendiği
- İşin proje bazlı mı, süreklilik arz eden iş mi olduğu
- İşin teknolojik uzmanlık gerektirip gerektirmediği
Bu değişkenlik nedeniyle, bağlamdan bağımsız olarak “bu firma taşerondur” veya “şu firma yüklenicidir” gibi tespitlerde bulunmak yanıltıcı olabilir.
Karmaşık İlişkilerde Risk Artar
Sadece 3–4 firmanın dahil olduğu bir projede bile bu kadar değişkenlik söz konusu ise çok katmanlı ve birçok firmanın denkleme katıldığı karmaşık ilişkiler ağı içerisindeki statüler son derece karmaşık bir hal alabilir. Bu durum da yanlış yapılandırılmış ilişkilere, hatalı sözleşme türlerine ve mevzuata aykırı uygulamalara sebebiyet vererek ciddi hukuki ve operasyonel riskler doğurabilir.
Özetle; alt işverenlik ilişkileri söz konusu olduğunda bir firmanın statüsü bizim ona verdiğimiz isme göre değil, ne yaptığı, kiminle yaptığı, nasıl ve hangi bağlamda yaptığıyla belirlenir.