Dünyanın en eski oyuncaklarından kitre bebekleri bir sanat objesine dönüştüren Nazlı Kantarcılar, günlerce uğraştıktan sonra yaptığı bebeklere isimler koyup, sattığı zaman da çocuklarından ayrılmış gibi hüzünleniyormuş

Kadın Kadına köşemin bu haftaki konuğu kitre bebekleri günümüzde yaşatan Nazlı Kantarcılar. Dünyanın en eski oyuncakları olan kitre bebekler Nazlı Hanım'ın elinde bir sanat objesine dönüşüyor ve kendi hikayesinde yaşamaya başlıyor. Unutulmaya yüz tutmuş mesleklerden de biri olan kitre bebek sanatı, aynı zamanda şehirlerin kültürel özelliklerini de geçmişten günümüze taşımayı hedefliyor. 12 yıl önce Halk Eğitim Merkezi'nde aldığı eğitim sonrasında kitre bebek sanatına merak salan Nazlı Hanım, yıllar içinde bu yeteneğini daha da ilerletmiş, hatta usta öğretici olarak dersler vermeye bile başlamış. Çok büyük bir emek sonucu ortaya çıkan kitre bebeklerin yapımı ise günler sürüyor. Kitre bebeklere tutku ile bağlı olan, onlara çeşitli isimler koyan Nazlı hanım, bebekleri sattığı zaman çocuklarından ayrılmış hissine kapıldığını söylüyor. Kitle bebekler ise, özellikle Anadolu bölgesindeki yerel halkın gündelik yaptığı işleri bizlere yansıtıyor. Un eleyen, yayık ayran yapan, ata binen, saz çalan, hamur yoğuran, bulgur çeken kitre bebekler, bizlere unutmuş olduğumuz değerlerimizi de hatırlatıyor. Nazlı Hanım ile Beyoğlu Belediyesi'nin düzenlediği Altın Eller Festivali'nde karşılaştık ve ortaya bu güzel söyleşi çıktı.

Kitre bebek yapımına nasıl başladınız?

"12 yıl önce kitre bebek yapımına başladım. Geçirmiş olduğum talihsiz bir kaza sonucunda bir yıl kadar evde kaldım ve bu süreçte de yapma çiçek dükkanımı kapatmak zorunda kaldım. Ben de neler yapabilirim diye düşünürken hobi olarak Halk Eğitim Merkezi'ndeki kitre bebek kursuna 3 kişi ile başladık. Sonrasında çıraklık eğitimimi tamamladım, kendimi geliştirerek ustalık belgemi de aldım. Çeşitli festivallere katıldım, belediyeler de dersler verdim. Kitre bebek yapımı benim için bir tutku. Bizden sonra gelenler atalarımız neler yapmış desinler istiyorum. Ayrıca, Burdur yakınlarındaki Hacılar höyüğünde yapılan kazılarda kilden yapılmış, yüzleri boyalı, çıplak başlarına sonradan saç kondurulmuş figürlere rastlanılmıştır. Demek ki atalarımız da bu bebeklerden yapmış, bizler de sonraki kuşaklara aktarımı için elimizden geleni yapacağız."

Kitre bebeklerinin yapılış hikayesini anlatır mısınız?

"Kitre bebeğimizin ana maddesi keven bitkisinden elde edilen kitre adını verdiğimiz öz su. İlk aşamada önce bebeğin iskeletini oluşturuyoruz. İçerisinden ayakta durabilmesi için iki çift tel geçiriyoruz, eğer bebeğin oturmasın istiyorsak tek tel yeterli. Sonrasında kitremizi sulandırarak onun yumuşamasını sağlıyoruz. Kitreyi bebeğin el ve ayaklarına sürüyoruz ve bu madde kuruduktan sonra sertleşiyor. Bu işlem bittikten sonra, bebeğin bedenini pamuk ile dolduruyoruz. Kuruduktan sonra da yüz kısmına geçiyoruz ve kıyafetlerini giydiriyoruz. Saçlarının da yünlerini boyadıktan sonra tek tek yapıştırıyoruz. Çok eskiden atalarımız yapıştırıcılar yokken, zamk maddesi olarak kitreyi kullanırlarmış. Bu işlemler sonrasında kitre bebek satışa hazır bir hale geliyor."

Bir bebeğin yapımı ne kadar sürüyor?

"Kitre bebeğinin yapımı günler alabiliyor. Bazen bir bebeğin yapımı günler alabiliyor. 

ÇOCUKLUKTAN BİR PARÇA

Kitre bebekler 7'den 70'e kadar herkesin ilgisini çekiyor. Bu ilginin temelinde yatan ne olabilir?

"Kitre bebeklerin ilgi görmesinin temelinde, en küçük detaya kadar her aşamasın ince ince düşünülerek çalışılması ve aşırı gerçekçi bir görüntüsünün olması yatıyor. Ayrıca, her insan bu bebeklerde kendilerinden, çocukluklarından birer parça bulabiliyor, onlara samimi geliyor."

"Kitre bebeklere aynı zamanda organik bebekler de diyebilir miyiz?

"Kesinlikle. Kitre bebeklerin yapımında bitkisel ürünler kullanılıyor. Bu yüzden hiçbir zararlı etkisi bulunmuyor. Aileler de çocuklarına güven içinde bu oyuncaklardan alabilir. Gıda sektöründe ve ebru yapımında da bu bitki kullanılıyor."

ÖĞRETMEYE ÇALIŞIYORUM

Yakın çevrenizden, ailenizden ne gibi tepkiler alıyorsunuz?

"Gelecek kuşaklara da bu sanatın aktarılmasını çok istiyorum. Bu bağlamda torunlarıma ve çocuklarıma da öğretmeye çalışıyorum. Hatta, torunlarım bu bebekler ile oynayarak büyüyor. Yaşlı nene figüründeki kitre bebeklere torunum saygı duyuyor, onun elini öpüyor mesela. İşte bu duygu benim için çok özel. Kültürel bir miras bu aynı zamanda."

Bir kitre bebeğin maliyetini öğrenebilir miyiz?

"Bir bebeğin tüm malzemeleri ile 50-100 TL arasında bir maliyeti bulunuyor. Satışı ise 150-200 TL'den başlıyor. Bu fiyatlar bebeğin özelliklerine göre değişkenlik gösterebiliyor."

Kitre bebekler ile aynı zamanda bizlere unutmuş olduğumuz değerlerimizi de hatırlatıyorsunuz. Teşekkür ederiz.

"Evet, bu bebekler aynı zamanda bizim kültürel güzelliklerimiz. Eskiden çocuklar okula yazıldıkları zaman bir sanat öğrenmeleri için de bir ustanın yanına çırak olarak verilirdi. Çocuklar bu şekilde hem okuyup hem de meslek edinirlerdi. Okul bittikten sonra da dileyen tahsiline devam eder, dileyen de kendisine bir dükkan açarak öğrendiği sanatını icra ederdi."

KADINLAR YETER Kİ İSTESİN

Ülkemizin kanayan yarası kadına yönelik şiddete dair neler söylemek istersiniz?

"Kadına yönelik şiddet, son dönemlerde büyük bir artış gösterdi. Bu durumun temelinde eğitimsizlik olduğunu düşünüyorum. Kadınların da erkeklerin de eğitilmesi şart."

Kadınların çalışma hayatında daha aktif bir şekilde yer alabilmesi için neler yapılmalı?

"Kadınlar artık daha aktif bir şekilde çalışıyor, her alanda kendilerini gösteriyorlar. Ayaklarının üzerinde güçlü bir şekilde durabilmeleri çok güzel. Kadınlar her işi yapar, yeter ki istesinler."